سرمایه‌گذاری بانک‌ها چطور خلاءهای اقتصادی کشور را جبران می‌کند؟

موضوع بنگاه‌داری بانک‌ها از جمله بحث‌هایی است که سال‌هاست به آن پرداخته می‌شود. در این میان وجود بانک‌های ناتراز با زیان‌ انباشته سنگین و بعضا ۱۰۰ هزار میلیارد تومانی باعث شده تا فضاسازی‌هایی علیه همه بانک‌ها انجام شود. در حالی که اصل بنگاه‌سازی و بنگاه‌داری و سرمایه‌گذاری‌های کلان زیرساختی اگر به درستی انجام شود می‌تواند در رشد اقتصادی کشور آثار بسیار مثبتی داشته باشد؛ موضوعی که کارشناسان نیز بر آن تاکید دارند.

دکتر مجید قاسمی مدیرعامل بانک پاسارگاد در گفت‌وگو با فراز مساله بنگاه‌سازی بانک‌ها را تشریح می‌کند و تمایز سرمایه‌گذاری‌های مولد با دیگر سرمایه‌گذاری‌ها را توضیح می‌دهد.

در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.

چرا اقتصاد ایران نیازمند حضور بانک‌ها در سرمایه‌گذاری‌ها است؟

قاسمی گفت: «بحث‌هایی که درباره بنگاه‌داری مطرح می‌شود، عمدتا پیرامون این محور است که اگر بانک‌ها بخواهند وارد بنگاه‌های سرمایه‌گذاری شده و یا از آن‌ها حمایت مالی کنند، با توجه به این که بخش خصوصی نیز توان انجام این کار را دارد، ممکن است رقابتی بین این بخش و بانک‌ها پدید آید. اما باید توجه داشت که در اقتصادی مثل ایران که از شرایط جنگی جان سالم به در برده ماجرا متفاوت است. ایران امروز، پتانسیل‌های توسعه‌ فراوانی دارد و به طور کلی تشنه سرمایه‌گذاری است. بانک‌ها در چنین اقتصادی باید مسئولیت حمایت از بخش خصوصی، برای سرمایه‌گذاری‌هایی که توان مالی و مدیریتی آن را داشته باشند به عهده بگیرند تا کمک‌ها و حمایت‌های نظام بانکی جبران شود».

مدیرعامل بانک پاسارگاد ادامه داد: «از سوی دیگر، بحث سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی نیز وجود دارد که هزینه و ریسک نسبتا بالایی دارند و بخش خصوصی لزوما نمی‌تواند آن را مدیریت کند. در حالی که نهادهای مالی پیشرفته مثل بانک‌ها از پس مدیریت چنین سرمایه‌گذاری‌هایی برمی‌آیند. بنابراین در اینجا بانک‌ها باید خلاء سرمایه‌گذاری و مدیریت را پر کنند؛ توجه کنید که نام این وضعیت، بنگاه‌داری نیست بلکه سرمایه‌گذاری و ساختن بنگاه‌ها توسط بانک‌ها است. بانک‌ها بنگاه‌سازی می‌کنند و سپس طبق مقررات و ضوابط موجود، باید پس از راه‌اندازی از آن‌ها خارج ‌شده و آن‌ها را تحویل بخش خصوصی دهند».

هلدینگی که یک‌و‌نیم میلیون نفر سهام‌دار دارد

قاسمی درباره شکل متفاوتی از سرمایه‌گذاری توسط بانک‌ها گفت: «نوع دیگری نیز وجود دارد که در آن، بانک‌ها از ابتدا با بسیج عمومی به صورت سهامی عام یا تعاونی‌های عام، بتوانند از ابتدا یا از میانه راه، آحاد جامعه را دعوت به سرمایه‌گذاری کنند. البته در اینجا منظور، سرمایه‌گذاری به صورت پس‌انداز نیست؛ چرا که در حالت پس‌انداز، مردم به بانک وکالت می‌دهند تا با پول آن‌ها سرمایه‌گذاری کند و در این صورت، بانک تصمیم‌گیرنده است».

او با اشاره به سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ادامه داد: «همانطور که در بند اول سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی آمده، باید زمینه‌های مشارکت آحاد جامعه در اقتصاد ملی فراهم شود. این مشارکت، نه تنها سرمایه‌گذاری بلکه مشارکت مدیریتی را نیز شامل می‌شود. اینجا است که بانک‌ها می‌توانند شرکت‌های سهامی عام را تاسیس کنند. به طور مثال «میدکو» اولین هلدینگ سهامی عام است که در بورس مجوز گرفته و از ابتدا نیز سهام آن در بورس عرضه شد. سرمایه این هلدینگ امروز بالغ بر ۲۰ هزار میلیارد تومان است و ۵۵ تا ۶۰ هزار نفر به طور مستقیم و یک‌ونیم میلیون نفر به طور غیرمستقیم سهام‌دار آن هستند. بنابراین نام این وضعیت، بنگاه‌داری نیست؛ بلکه تهییج و بسیج عمومی برای سرمایه‌گذاری‌های مهم و موثر و بهره‌وری بالای اقتصاد ملی است. ما باید بتوانیم اقتصاد کشور را هم‌پای توسعه اقتصاد بین‌المللی رشد دهیم».

قاسمی در ادامه تاکید کرد: «با این تفاسیر، رشد اقتصاد ملی نیاز به سرمایه‌گذاری دارد و جایی که بخش خصوصی توانایی سرمایه‌گذاری‌های بزرگ را ندارد، باید بانک‌ها وارد عمل شوند».

چه نوع سرمایه‌گذاری‌هایی در اقتصاد کشور مفید است؟

مدیرعامل بانک پاسارگاد با مصداقی کردن موضوع گفت: «نوع سرمایه‌گذاری‌ها‌ باید به گونه‌ای باشد که بتواند در بخش‌های مهم کشور از جمله صنعت، کشاورزی، خدمات باعث رشد تولید ناخالص ملی و افزایش درآمد سرانه کشور شود. همچنین حوزه‌هایی نیز وجود دارد که سرمایه‌گذاری در آن‌ها ضروری است. ماده ۸ قانون عملیات بانکی بدون ربا به بانک‌ها اجازه مشارکت حقوقی و سرمایه‌گذاری مستقیم را داده است. تبصره این قانون اما تاکید می‌کند که بانک‌ها نباید در کارهای زائد و تشریفاتی وارد شوند».

سرمایه‌گذاری در معادن کشور تا حوزه انرژی

قاسمی ادامه داد: «برای مثال، سرمایه‌گذاری‌هایی که بانک پاسارگاد در حوزه معادن انجام داد، پرونده خام‌فروشی را در معادن کشور به کلی مختومه کرد. بانک پاسارگاد از طریق هلدینگ میدکو، با مشارکت عامه مردم یک واحد فرآوری یا زنجیره‌ای از فرآوری‌ها را کنار هر معدن کشور ایجاد کرده و به این ترتیب دیگر کسی نمی‌تواند سنگ آهن را به شکل خام به خارج از کشور بفرستد».

او افزود: «در حوزه صنایع انرژی نیز همین‌گونه است. خط لوله ششم سراسری (IGAT 6) را هلدینگ «گسترش انرژی»، یکی از زیرمجموعه‌های بانک پاسارگاد ایجاد کرده است. در چهار سال اخیر، تنها از همین طریق بیش از ۲۳ میلیارد دلار گاز به عراق فروخته شده است. همچنین امنیت انرژی صفحات غربی کشور نیز تامین شده است».

مدیرعامل بانک پاسارگاد در پایان تاکید کرد: «سرمایه‌گذاری‌ها باید سازنده و برای کشور مفید باشد. همچنین سرمایه‌گذاری‌ها باید با بهره‌وری و توان‌مندی بالا و در زمان کوتاه انجام شود تا بتوان اثرات آن را در اقتصاد کشور و جامعه دید».